Kenniscafé 'Wonen en ouder worden in de sociale huur'

28 maart 2024

Melle, Karin en Maurice tijdens het kenniscafé

In Friesland is op dit moment één op de vijf inwoners 65 jaar of ouder. In 2030 zal dit één op de vier zijn. Hierdoor komen wij als woningcorporatie voor uitdagingen te staan.

Wat zijn de gevolgen voor ons woningaanbod? Hoe gaan we om met leefbaarheid? En wat voor rol kan een bewonerscommissie spelen bij deze seniorendoelgroep? Vragen die centraal stonden tijdens het kenniscafé 'Wonen en ouder worden in de sociale huur' dat we organiseerden op donderdag 21 maart.  

De vergrijzing is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen en zal in de komende decennia nog verder stijgen. Om te schetsen hoe deze vergrijzingsgolf ontstaat, nam relatiemanager Karin Koopman de aanwezigen mee in de wondere wereld van de bevolkingsontwikkelingsmodellen. 'In Friesland hebben we te maken met een dubbele vergrijzing', legde ze allereerst uit. 'Binnen de groep 65-plussers in Friesland neemt het aandeel 80-plussers relatief sterk toe. Dat betekent dat we te maken krijgen met een doelgroep die almaar kwetsbaarder wordt. Dit vraagt meer van zorg- en welzijnsprofessionals, van buren, familieleden, vrijwilligers en mantelzorgers. Maar ook van ons als sociaal verhuurbedrijf.'

De roep om nieuwbouw

We staan aan de vooravond van een vergrijzingsgolf die grote gevolgen heeft, liet Koopman de aanwezigen zien. 'We hebben straks in Nederland, dus ook in Friesland, meer niet-werkenden per aantal werkenden. Dat betekent dat we meer moeten doen met minder mensen. Dit verhoogt de druk op onze sociale voorzieningen, ons pensioenstelsel en ons zorgstelsel. Maar het heeft ook gevolgen voor de woningmarkt. En daar ligt voor ons vooral de grootste uitdaging.'

Steeds luider klinkt vanuit gemeenten de roep om meer geschikte woningen voor ouderen te bouwen. 'Vaak kijkt men dan als eerste naar woningcorporaties', concludeerde Maurice Endeman, assetmanager bij WoonFriesland. 'Als sociaal verhuurbedrijf pakken we deze noodkreet op. We hanteren als beleid dat 30% van onze nieuwbouw geschikt moet zijn voor ouderen. Daarbij plakken we bewust een voorrangslabel op deze complexen, zodat ouderen meer kans hebben op een passende woning. Maar vergis je niet: bouwen voor senioren vraagt om meer dan alleen het plakken van een labeltje.'

Op zoek naar passende plekken

Daarmee doelde Endeman op het feit dat ouder worden gepaard gaat met een toenemende kwetsbaarheid. 'Juist bij deze doelgroep groeit de vraag naar de combinatie van wonen met welzijn en zorg. Vandaar dat we bij het aanwijzen van geschikte plekken voor seniorenwoningen allereerst kritisch kijken of er een goede zorginfrastructuur aanwezig is. Ook letten we op de aanwezigheid van voldoende faciliteiten zoals een supermarkt om de hoek. Pas wanneer een dorp of buurt aan deze criteria voldoet, kijken we naar passende nieuwbouw voor die specifieke plek.'

Waar Leeuwarden, Heerenveen en Sneek geschikt zijn voor grote seniorenappartementencomplexen, kiest WoonFriesland in dorpen liever voor kleinschaligere seniorenhofjes. 'Wonen in een hofje zorgt voor ontmoeting', gaf Koopman als reden. 'Die ontmoeting stimuleren we door bij deze woningen een kleinere eigen tuin aan te leggen in combinatie met een grotere gezamenlijke tuin. De achterliggende gedachte is dat bewoners in die gezamenlijke tuin met elkaar aan de slag gaan, door bijvoorbeeld een moestuin aan te leggen of fruitbomen te planten. Daardoor ontstaan spontane ontmoetingen, wat de onderlinge cohesie vergroot.'

Ruimte voor ontmoeting

In appartementengebouwen geeft WoonFriesland letterlijke en figuurlijk ruimte aan ontmoetingen door gezamenlijke ontmoetingsruimten te realiseren. 'De woontoren aan het Burgemeester Kuperusplein in het hart van Heerenveen is daar een mooi voorbeeld van', liet Endeman zien. 'Hier creëren we in de plint op de begane grond een grote gezamenlijke huiskamer, waar mensen elkaar treffen. Doel is dat nieuwe bewoners elkaar zo leren kennen. Daarbij gaan we zelfs nog een stapje verder door actief te faciliteren bij het oprichten van een bewonerscommissie die hier activiteiten gaat organiseren. Dit is een zeer waardevolle rol die onze wijkconsulenten op zich nemen.'

Eén van die wijkconsulenten is Melle Leegstra. In zijn presentatie schetste hij hoe het oprichten van zo’n bewonerscommissie er in de praktijk uitziet. Als voorbeeld noemde hij het nieuwe appartementencomplex voor senioren aan de Kupersstrjitte in Burgum. 'Samen met Kearn Welzijn hebben we hier een bewonerscommissie opgericht. Met deze commissie bespreken we onderwerpen die voor alle bewoners belangrijk zijn. Daarbij gaat het om praktische zaken als deurdrangers die niet goed zijn afgesteld, maar zoomen we vooral in op het vergroten van de leefbaarheid in de flat.'

Meer focus op leefbaarheid

Die focus op het vergroten van de leefbaarheid kan allerlei vormen aannemen. Zo maakte Leegstra samen met de bewonerscommissie in Burgum een plan om de lange en kale witte gangen te voorzien van kunstwerken aan de muur. 'Daarbij biedt onze buurtbeheerder praktische ondersteuning door de rails op te hangen, maar laten we het initiatief daarna aan de bewoners zelf', vertelde Leegstra. 'Het resultaat is een gang die gaat leven, doordat een kleine groep bewoners het voortouw neemt. Dat is precies wat we willen. Het moeten niet onze ideeën zijn, maar plannen van bewoners zelf.'

Daarnaast heeft een bewonerscommissie een belangrijke rol bij het stimuleren van ontmoeting, benadrukte Leegstra. 'Van de welbekende koffieochtend tot het gymnastiekclubje: samen met de buurtwerkers van Kearn initiëren we laagdrempelige ontmoetingen. Doel is dat bewoners elkaar de helpende hand reiken als het nodig is. Het is precies de reden waarom we in onze seniorencomplexen voor het label 55+ kiezen. Daardoor ontstaat er een mooie mix, waarbij jongere senioren de oudere senioren kunnen ondersteunen. Zelfredzaamheid en mantelzorg worden in de toekomst alleen maar belangrijker. Ook daar dragen we op deze manier een steentje aan bij.'

Aandacht voor “rollend materieel”

Tot slot kijkt WoonFriesland naast nieuwbouw specifiek voor senioren ook naar bestaande wooncomplexen, benoemde Koopman aan het eind van de presentatie. 'Ook hier neemt de vergrijzing toe. Eén van de gevolgen is dat steeds meer bewoners een scootmobiel hebben. Deze staan veelal in de galerij geparkeerd, wat zorgt voor onveilige situaties bij een brand- of een vluchtsituatie. Vandaar dat we meer aandacht hebben voor "rollend materieel", zoals we dat noemen. We werken op dit moment druk aan nieuw beleid voor onze bestaande complexen.'

De conclusie van het kenniscafé is dat er nog volop werk aan de winkel is. 'Tegelijkertijd kunnen we ook ontzettend trots zijn op de seniorenwoningen die we al hebben gebouwd en de leefbaarheidsinitiatieven die we samen met partners in de wijk hebben opgestart', onderstreepte Koopman. 'We blijven in gesprek met gemeenten en zorgaanbieders over nieuwe vormen van wonen, welzijn en zorg, zodat we samen een passende woonplek kunnen blijven bieden aan senioren. Nu en in de toekomst.'